Europäischer Rechnungshof - European Court of Auditors
Działania UE na rzecz dodatkowych programów emerytalnych mających zagwarantować odpowiednią wysokość emerytur okazały się jak dotąd nieskuteczne
- Bild-Infos
- Download
Komunikat prasowy
Luksemburg, 21 maja 2025 r.
Działania UE na rzecz dodatkowych programów emerytalnych mających zagwarantować odpowiednią wysokość emerytur okazały się jak dotąd nieskuteczne
- Unijny rynek dodatkowych programów emerytalnych, z których korzysta prawie 50 mln obywateli, jest skoncentrowany w zaledwie kilku krajach.
- Koszty i stopy zwrotu generowane przez programy nie są w pełni przejrzyste.
- Ogólnoeuropejskie programy emerytalne wciąż nie są opłacalnym sposobem oszczędzania na emeryturę.
W ramach swoich kompetencji Unia Europejska stara się upowszechniać dodatkowe programy emerytalne, lecz działania te okazały się jak dotąd nieskuteczne, jak wynika z nowego sprawozdania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego. Tego rodzaju programy stanowią uzupełnienie emerytur państwowych i pomagają zagwarantować obywatelom UE świadczenia emerytalne na odpowiednim poziomie. Mimo postępującego starzenia się społeczeństwa UE Komisji Europejskiej i Europejskiemu Urzędowi Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA) nie udało się zwiększyć roli emerytur pracowniczych i innych emerytur związanych z zatrudnieniem w krajach UE ani upowszechnić ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego (OIPE). Sprawozdanie ukazuje się w momencie, gdy Komisja – zgodnie z jej planami dotyczącymi unii oszczędności i inwestycji – zamierza dokonać przeglądu ram prawnych regulujących działanie pracowniczych funduszy emerytalnych i ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego w celu zwiększenia ich skuteczności i atrakcyjności.
Programy emerytalne odgrywają ważną rolę, zapewniają bowiem ochronę socjalną i wzmacniają rynki kapitałowe UE. Wprawdzie emerytury leżą w gestii państw członkowskich, ale UE ma uprawnienia regulacyjne w zakresie mobilności transgranicznej, ochrony konsumentów i rynku wewnętrznego. Państwowe systemy emerytalne w wielu krajach UE mają trudności z utrzymaniem adekwatnej wysokości emerytur. Z tego powodu UE ustanowiła podstawowe zasady dotyczące pracowniczych funduszy emerytalnych i postanowiła utworzyć ogólnoeuropejski indywidualny produkt emerytalny.
– W obliczu wyzwań demograficznych i budżetowych, z jakimi zmagają się gospodarki UE, dodatkowe programy emerytalne powinny zyskać na znaczeniu – powiedział Mihails Kozlovs, członek Trybunału odpowiedzialny za to sprawozdanie. – Niestety ani programy emerytalne finansowane przez pracodawców, ani ogólnounijne indywidualne rozwiązania emerytalne nie spełniły oczekiwań, szczególnie w wymiarze transgranicznym. Należy podjąć dodatkowe kroki w celu wzmocnienia tych programów.
Obecnie pomimo szeregu inicjatyw Komisji transgraniczne pracownicze programy emerytalne ani ogólnoeuropejskie produkty emerytalne nie odgrywają znaczącej roli na unijnym rynku dodatkowych programów emerytalnych. Szacuje się, że wartość aktywów zarządzanych przez instytucje pracowniczych programów emerytalnych wynosi około 2,8 bln euro, a liczba uczestników i beneficjentów tych programów to około 47 mln. Działalność transgraniczna tych instytucji pozostaje jednak skoncentrowana w niewielkiej liczbie państw członkowskich, w których pracownicze programy emerytalne działały już od dawna. Czynniki leżące u podstaw tej sytuacji w większości wykraczają poza zakres kompetencji UE. Kontrolerzy podkreślają jednak, że UE nałożyła dodatkowe wymogi na fundusze transgraniczne, co jeszcze bardziej utrudnia ich działalność.
Ogólnoeuropejski indywidualny produkt emerytalny obowiązuje od marca 2022 r. Miał on zapewnić pracownikom gromadzącym oszczędności emerytalne alternatywne rozwiązanie pozwalające im przenieść świadczenia do innego kraju UE. Jednak brak zachęt podatkowych i ograniczenie kosztów i opłat do 1% zmniejszyły atrakcyjność produktu. W 2025 r. na rynku funkcjonuje tylko jeden OIPE. Produkt ten wzbudził dotąd bardzo nikłe zainteresowanie – liczba oszczędzających nie przekroczyła 5 000, a wartość zarządzanych aktywów sięga mniej niż 12 mln euro.
Konieczne jest zapewnienie obywatelom dostępu do kompleksowych informacji na temat emerytur, w miarę jak zbliżają się oni do momentu przejścia na emeryturę. Zamierzenia dotyczące zwiększenia przejrzystości, jakie UE sformułowała w ramach unii rynków kapitałowych, nie zostały jednak spełnione. Nadal brakuje kompleksowych informacji na temat państwowych, pracowniczych i indywidualnych programów emerytalnych. Informacje te pomogłyby przyszłym emerytom ocenić, ile wyniosą ich całkowite dochody na emeryturze. Chociaż EIOPA zaproponowała działania mające na celu poprawienie dostępu do informacji na temat pracowniczych programów emerytalnych, wpłacający składki i beneficjenci nie dysponują w pełni przejrzystymi danymi na temat wyników wypracowanych przez fundusze, w tym na temat kosztów (ponoszonych przez uczestników) i stóp zwrotu (otrzymywanych przez beneficjentów). Jest to niezwykle istotne, ponieważ wysokość emerytur może zależeć od wyników inwestycyjnych. Dlatego konieczny jest skuteczny nadzór nad pracowniczymi funduszami emerytalnymi. Mimo podejmowanych wysiłków EIOPA nie była jednak w stanie zapewnić spójnych praktyk nadzorczych w całej UE. Wynika to z niskiego poziomu zainteresowania władz krajowych inicjatywami EIOPA oraz z przepisów zakładających minimalną harmonizację, w oparciu o które EIOPA realizuje swoje działania.
Informacje ogólne
Systemy emerytalne w UE opierają się zasadniczo na trzech filarach. Pierwszy filar obejmuje emerytury państwowe i ustawowe, które są uzupełniane przez zależne od zgromadzonego kapitału świadczenia z pracowniczych programów emerytalnych, czyli z drugiego filaru. Trzeci filar obejmuje inne emerytury indywidualne. Pracownicze programy emerytalne to programy dające możliwość oszczędzania na emeryturę, które zostały stworzone przez pracodawców dla pracowników. Programy te można podzielić na dwie podstawowe kategorie – programy o zdefiniowanym świadczeniu oraz programy o zdefiniowanej składce. Między krajami UE zachodzą znaczne różnice, jeśli chodzi o znaczenie ekonomiczne niepaństwowych produktów emerytalnych, w ramach których zarządza się długoterminowymi i emerytalnymi oszczędnościami pracowników. W niektórych państwach emerytury pracownicze zapewniają większą część dochodów emerytalnych niż emerytury państwowe. Pracownicze programy emerytalne są skoncentrowane w kilku krajach UE, a w niektórych krajach nie działają żadne tego typu programy. Przykładowo w Danii i w Niderlandach wartość aktywów zarządzanych przez instytucje pracowniczych programów emerytalnych lub innych indywidualnych świadczeń emerytalnych związanych z zatrudnieniem jest wyższa niż PKB tych krajów.
Sprawozdanie specjalne 14/2025 pt. „Upowszechnienie dodatkowych programów emerytalnych w UE – działania Unii na rzecz zwiększenia roli pracowniczych programów emerytalnych i utworzenia ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego okazały się nieskuteczne” jest dostępne na stronie internetowej Trybunału.
Kontakt dla prasy
Biuro prasowe Trybunału – e‑mail: press@eca.europa.eu
Damijan Fišer – tel.: (+352) 621 552 224