Europäischer Rechnungshof - European Court of Auditors
Kontrolerzy przedstawiają wnioski płynące z niedociągnięć unijnego instrumentu na rzecz odbudowy o budżecie wynoszącym 650 mld euro
- Bild-Infos
- Download
Komunikat prasowy
Luksemburg, 6 maja 2025 r.
Kontrolerzy przedstawiają wnioski płynące z niedociągnięć unijnego instrumentu na rzecz odbudowy o budżecie wynoszącym 650 mld euro
- Na potrzeby unijnego funduszu na rzecz odbudowy wprowadzono nowe podejście przewidujące finansowanie niepowiązane z kosztami
- Kontrolerzy zwracają uwagę na wiele niedociągnięć RFF, które warto uwzględnić przed podjęciem przez UE kluczowych decyzji budżetowych
- W RRF występują niedociągnięcia związane z brakiem wystarczającego ukierunkowania na wyniki i niedostateczną kontrolą
W unijnym funduszu na rzecz odbudowy po pandemii COVID‑19 – Instrumencie na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) – występują pewne niedociągnięcia w zakresie wyników, rozliczalności i przejrzystości, jak wynika z przeglądu Europejskiego Trybunału Obrachunkowego dotyczącego wydatków kryzysowych w wysokości 650 mld euro. RRF odgrywa zasadniczą rolę w odbudowie gospodarki unijnej po pandemii COVID‑19. Mimo to dostępnych jest niewiele informacji na temat uzyskanych rezultatów i brakuje danych na temat faktycznie poniesionych kosztów. W związku z tym nie jest jasne, na co konkretnie wydawane są środki unijne. Kontrolerzy wzywają unijnych decydentów do wyciągnięcia wniosków z tych niedociągnięć, gdy będą oni sporządzali przyszłe budżety oparte na wynikach, a nie na kosztach.
RRF ustanowiono w 2021 r. w czasie kryzysu. Ze środków tego instrumentu finansowane są działania – reformy i inwestycje – w obszarach takich jak transformacja ekologiczna i cyfrowa. Aby otrzymać finansowanie, kraje UE muszą osiągnąć z góry określone kamienie milowe i wartości docelowe wskazane w opracowanych przez nie planach krajowych. Po raz pierwszy w historii UE wykorzystała na tak dużą skalę finansowanie niepowiązane z kosztami.
– Decydenci unijni muszą wyciągnąć wnioski z RRF. Nie można pozwolić na utworzenie podobnego instrumentu w przyszłości, nie zapewniając informacji na temat rzeczywiście ponoszonych kosztów i ostatecznych odbiorców ani nie udzielając przejrzystej odpowiedzi na pytanie, na co konkretnie wydawane są pieniądze unijnych podatników – powiedziała Ivana Maletić, członkini Trybunału współodpowiedzialna za ten przegląd. – W przypadku ustanawiania w przyszłości instrumentów finansowania opartych na wynikach należy lepiej powiązać finansowanie z rezultatami i jasno określić jego zasady. Jeżeli takie powiązanie nie będzie możliwe, nie należy stosować tego modelu finansowania – podkreślił Jorg Kristijan Petrovič, współautor przeglądu.
Kontrolerzy zwrócili uwagę na kilka problemów dotyczących RRF w kontekście obecnie prowadzonych dyskusji politycznych na temat długoterminowego budżetu UE po 2027 r. Przede wszystkim uznali oni, że RRF tak naprawdę nie stanowi mechanizmu finansowania opartego na wynikach. W rzeczywistości większy nacisk położono w nim na postępy we wdrażaniu. Co więcej, nie da się ocenić efektywności wydatków oraz gospodarnego wykorzystania środków, ponieważ Komisja Europejska nie gromadzi danych na temat faktycznie poniesionych kosztów, a informacji na temat osiągniętych rezultatów jest bardzo niewiele.
Kontrolerzy podkreślają, jak ważne jest, aby przyszłe programy wydatków nie były zaprojektowane ani wdrażane ze szkodą dla rozliczalności. Mimo niedawnych usprawnień mechanizmy kontroli RRF nadal nie są wystarczająco solidne. Przykładowo Komisja polega głównie na państwach członkowskich, jeśli chodzi o wykrywanie i korygowanie poważnych nieprawidłowości oraz zapewnienie przestrzegania unijnych i krajowych przepisów. W systemach tych państw występują jednak uchybienia. Ponadto Komisja nie ma prawa nałożyć korekt finansowych, takich jak odzyskiwanie środków w przypadkach pojedynczych naruszeń przepisów dotyczących zamówień publicznych, z wyjątkiem przypadków poważnych nieprawidłowości, takich jak nadużycia finansowe. Oznacza to, że Komisja może wypłacić pełną kwotę finansowania, nawet w przypadku wystąpienia nieprawidłowości w zamówieniach publicznych, o ile osiągnięto uzgodnione wcześniej kamienie milowe i wartości docelowe. Co więcej, ze względu na sposób określenia kamieni milowych i wartości docelowych niektóre kraje UE otrzymują znaczne środki finansowe, jeszcze zanim ukończą projekty. Stanowi to zagrożenie dla interesów finansowych UE, istnieje bowiem ryzyko, że państwa członkowskie zatrzymają pieniądze i nie ukończą projektów.
Wprawdzie wdrażanie RRF postępuje, jednak opóźnienia stawiają osiągnięcie założonych celów pod znakiem zapytania. Większość działań wciąż musi zostać ukończonych do sierpnia 2026 r. Wypłata finansowania UE na rzecz budżetów krajowych nie oznacza, że środki te faktycznie trafiły do ostatecznych odbiorców i do gospodarki realnej.
RRF jest niemal w całości finansowany z pożyczek zaciągniętych na rynkach. Komisji sprawnie i z powodzeniem udało się pozyskać środki na ten cel. Przez pierwsze kilka lat stosowania tego rozwiązania stopy procentowe były na historycznie niskim poziomie. Od tego czasu podniosły się stopy procentowe, a do 2026 r. koszty obsługi długu mogą wzrosnąć ponad dwukrotnie względem wstępnym szacunków, co – w połączeniu ze spłatą długu – wywrze sporą presję na przyszłe budżety UE. Jeśli chodzi o zaciąganie pożyczek w przyszłości, kontrolerzy uważają, że ważne jest, by Unia odpowiednio ograniczyła w szczególności ryzyko związane z wysokością odsetek, a spłatę pożyczek zaplanowała z wyprzedzeniem, wskazując, z jakich środków zostanie ona sfinansowana. Te warunki nie zostały spełnione w odniesieniu do RRF.
Informacje ogólne
RRF ustanowiono w 2021 r. jako jednorazowy tymczasowy instrument pomocy dla krajów UE, który miał je wesprzeć w odbudowie gospodarczej po pandemii COVID‑19 i zwiększeniu odporności ich gospodarek. Finansowane są z niego działania podejmowane w sześciu określonych z góry obszarach w okresie od początku pandemii w lutym 2020 r. do sierpnia 2026 r., czyli końca okresu wdrażania tego instrumentu. Początkowy budżet RRF wynosił 724 mld euro, przy czym kraje UE zgłosiły zapotrzebowanie na 650 mld euro (359 mld euro w formie dotacji i 291 mld euro w formie pożyczek). Zadłużenie w ramach RRF musi zostać spłacone do 2058 r. zarówno przez Komisję (w przypadku dotacji), jak i przez państwa członkowskie (w przypadku pożyczek). W drugiej połowie 2025 r. Komisja zamierza przedstawić kolejne ramy finansowe na okres po 2027 r.
Przegląd 02/2025 pt. „Ukierunkowanie na wyniki, rozliczalność i przejrzystość – z niedociągnięć RRF warto wyciągnąć wnioski na przyszłość” jest dostępne na stronie internetowej Trybunału wraz z jednostronicowym zestawieniem najważniejszych faktów i wniosków. W przeglądzie tym podsumowano kontrole i opinie Trybunału w sprawie RRF, z którymi można się zapoznać w specjalnej sekcji na temat RRF. W planie kontroli na lata 2025 i 2026 Trybunał przewidział publikację kolejnych sprawozdań dotyczących RFF, obejmujących takie kwestie jak efektywność energetyczna, identyfikowalność finansowania i nadużycia finansowe.
Kontakt dla prasy
Biuro prasowe Trybunału – e‑mail: press@eca.europa.eu
Damijan Fišer – tel.: (+352) 621 552 224