Europäischer Rechnungshof - European Court of Auditors
Kontrolerzy zwracają uwagę na uchybienia w unijnym systemie zwalczania nadużyć finansowych
- Photo Info
- Download
Komunikat prasowy
Luksemburg, 15 grudnia 2025 r.
Kontrolerzy zwracają uwagę na uchybienia w unijnym systemie zwalczania nadużyć finansowych
- W latach 2022–2024 do organów zajmujących się zwalczaniem nadużyć finansowych wpłynęło łącznie 27 000 zgłoszeń
- Wymiana informacji między EPPO a OLAF jest nieefektywna, co utrudnia im współpracę
- Komisja Europejska nie ma pełnego rozeznania co do wysokości kwot zwróconych do budżetu UE
Walka UE z nadużyciami finansowymi jest utrudniona ze względu na uchybienia w sposobie wymiany informacji między najważniejszymi organami zajmującymi się zwalczaniem tych nadużyć – wynika z nowego sprawozdania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego. Uchybienia te wpływają niekorzystnie na liczbę i terminowość dochodzeń, a także na zdolność Komisji do sprawowania nadzoru i szerzej na jej działania mające na celu ochronę budżetu UE. W wyniku dochodzeń przeprowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) i Prokuraturę Europejską (EPPO) sprawcom nadużyć nakazano zwrócić kilkaset milionów euro, ale Komisja Europejska nie ma pewności, czy wszystkie środki, które mają zostać zwrócone do budżetu UE, są faktycznie zwracane. Unijna struktura organów zajmujących się zwalczaniem nadużyć finansowych jest obecnie poddawana przeglądowi. Zdaniem kontrolerów to dobry moment, by stworzyć nowy system, który pozwoli uprościć rozpatrywanie zarzutów i prowadzenie dochodzeń.
W ramach unijnej struktury organów zajmujących się zwalczaniem nadużyć finansowych Prokuratura Europejska rozpatruje zarzuty dotyczące takich nadużyć, natomiast Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych jest odpowiedzialny za prowadzenie dochodzeń administracyjnych. Wsparcia OLAF i Prokuraturze Europejskiej udzielają Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych (Eurojust) i Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol) oraz organy krajowe.
– Skuteczna współpraca między wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w walkę z nadużyciami finansowymi, od prokuratorów unijnych po krajowe organy policyjne i sądowe, ma kluczowe znaczenie dla powstrzymania sprawców nadużyć – stwierdziła Katarína Kaszasová, członkini Trybunału odpowiedzialna za tę kontrolę. – Trwający obecnie przegląd unijnej struktury organów zajmujących się zwalczaniem nadużyć finansowych to doskonała okazja, by usprawnić aktualny system pod względem wymiany informacji i nadzoru.
Kontrolerzy ustalili, że OLAF, EPPO, Eurojust i Europol mają jasno określone mandaty prawne. Działają one niezależnie, lecz w istocie ich role się uzupełniają, dzięki czemu wspólnie mogą skutecznie chronić Unię przed nadużyciami finansowymi. W przypadkach, w których organy te zwracały się do siebie z wnioskiem o współpracę, udzielone wsparcie było wysoko cenione. Niemniej takich spraw było w ostatnich latach stosunkowo niewiele.
W obecnym systemie procedury rozpatrywania zarzutów dotyczących nadużyć na szkodę interesów finansowych UE są skomplikowane. Obowiązki w zakresie zgłaszania takich nadużyć różnią się, co sprawia, że niektóre przypadki są zgłaszane zarówno do OLAF, jak i EPPO, a to zwiększa ich obciążenie administracyjne. Aktualny system nie gwarantuje też, że Prokuratura Europejska otrzyma wszystkie zarzuty, choć tylko ona może należycie ocenić, czy mogło dojść do przestępstwa. Ponadto w obecnym systemie procedury przekazywania zarzutów Prokuraturze Europejskiej przez OLAF są uciążliwe, a wymiana informacji między EPPO a Urzędem nie funkcjonuje w pełni sprawnie. W rezultacie dalsze środki ochrony budżetu są stosowane w mniejszym zakresie.
W latach 2022–2024 do OLAF i EPPO wpłynęło łącznie 27 000 zarzutów dotyczących nadużyć finansowych, przy czym w przypadku jednej trzeciej z nich uzasadnione było wszczęcie dochodzenia. Z danych liczbowych wynika, że organy UE zgłaszają do OLAF trzy razy więcej zarzutów nadużyć finansowych niż do Prokuratury Europejskiej, a w przypadku wielu państw członkowskich liczba przypadków nadużyć zgłaszanych przez organy tych krajów istotnie odbiega od otrzymywanych przez nie kwot finansowania unijnego. Kontrolerzy zalecili Komisji, aby przeanalizowała, z czego wynikają te różnice, oraz przyjrzała się przypadkom, w których zgłaszana jest bardzo mała liczba spraw.
W wyniku dochodzeń przeprowadzonych w okresie objętym kontrolą OLAF zalecił zwrócenie do budżetu UE kwoty 615 mln euro, z czego do końca 2024 r. zwrócono już 23 mln euro. W tym samym okresie Prokuratura Europejska wydała nakazy zabezpieczenia mienia na kwotę 3 mld euro. W wyniku przeprowadzonych przez nią postępowań przygotowawczych w 2024 r. sądy nakazały stosownym organom krajowym odzyskanie środków pochodzących z działalności przestępczej w łącznej wysokości 232 mln euro. Komisja nie dysponuje jednak mechanizmem monitorowania, który pozwoliłby jej sprawdzić, czy zgodnie z wyrokami sądów przeprowadzono procedurę odzyskania środków i czy faktycznie odzyskano pełną kwotę należną na rzecz budżetu UE. Kontrolerzy podkreślają zatem potrzebę wzmocnienia sprawowanego przez Komisję nadzoru nad tym, jakie rezultaty przynoszą ostatecznie dochodzenia w sprawie nadużyć finansowych.
Informacje ogólne
UE i jej państwa członkowskie mają obowiązek zwalczania nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii, które obejmują wszelkie dochody, wydatki i aktywa UE. OLAF (z siedzibą w Brukseli) oraz Eurojust i Europol (mające siedzibę w Hadze) działają od ponad 20 lat, natomiast Prokuratura Europejska (z siedzibą główną w Luksemburgu i biurami operacyjnymi we wszystkich uczestniczących w niej państwach członkowskich) rozpoczęła funkcjonowanie w 2021 r. Organy krajowe są zobowiązane do zgłaszania zarzutów dotyczących nadużyć finansowych Prokuraturze Europejskiej, a organy unijne przekazują je zarówno do EPPO, jak i OLAF. Inne podmioty mogą zgłaszać je do EPPO, OLAF lub obu tych organów. Danych dotyczących wyników dochodzeń prowadzonych przez Prokuraturę Europejską i OLAF nie można porównywać. Sprawy prowadzone przez EPPO nie odnoszą się bowiem wyłącznie do budżetu UE i mogą dotyczyć również budżetów krajowych i innych pokrzywdzonych stron. Komisja ponosi ostateczną odpowiedzialność za wykonanie budżetu UE i musi zapewnić terminowe odzyskanie wszystkich należnych kwot przez organy krajowe lub unijne. W lipcu 2025 r. rozpoczęła ona przegląd unijnej struktury organów zwalczania nadużyć finansowych, publikując białą księgę. Unijna struktura zwalczania nadużyć finansowych to zestaw polityk, instytucji, organów i mechanizmów ustanowionych w celu ochrony interesów finansowych UE przez zapobieganie nadużyciom finansowym i innym nielegalnym działaniom, które mogą mieć wpływ na budżet UE, a także ich wykrywanie i zwalczanie.
Sprawozdanie specjalne 26/2025 pt. „Organy UE zajmujące się zwalczaniem nadużyć finansowych – mandaty zostały jasno określone, ale wymiana informacji i nadzór ze strony Komisji są wciąż niewystarczające” jest dostępne na stronie internetowej Trybunału wraz z jednostronicowym zestawieniem najważniejszych faktów i ustaleń. Na początku 2026 r. Trybunał opublikuje także sprawozdanie specjalne na temat zwalczania nadużyć finansowych w ramach unijnego funduszu odbudowy po pandemii COVID‑19 (RRF).
Kontakt dla prasy
Biuro prasowe Trybunału – e‑mail: press@eca.europa.eu
Damijan Fišer – (+352) 621 552 224